

Jeżeli figura jest symetryczna sama do siebie względem
pewnej prostej to tę prostą nazywamy,
Osią symetrii figury, a figurę nazywamy osiowosymetryczną.

Jeżeli figura jest symetryczna sama do siebie względem
pewnego punktu to ten punkt nazywamy,
środkiem symetrii figury, a figurę nazywamy środkowosymetryczną.

Symetria (gr.
συμμετρια równomiernie
rozłożony) – właściwość figury,
bryły lub
ogólnie dowolnego obiektu matematycznego (można mówić np. o
symetrii równań), polegająca na tym, iż istnieje należące do pewnej zadanej
klasy przekształcenie nie będące identycznością,
które odwzorowuje dany obiekt na niego samego. Brak takiej właściwości nazywany
jest asymetrią. W zależności od klasy dopuszczalnych przekształceń
wyróżnia się rozmaite rodzaje symetrii.
Dla figur płaskich i przestrzennych w zależności od rodzaju przekształcenia
wyróżniana jest m.in.:
- symetria osiowa –
przekształceniem jest odbicie zwierciadlane figury płaskiej
względem zadanej prostej zwanej osią
symetrii. Symetria osiowa występuje m.in. w trójkącie Sierpińskiego.
- symetria płaszczyznowa
– przekształceniem jest odbicie zwierciadlane figury względem płaszczyzny
zwanej płaszczyzną symetrii. Symetria
płaszczyznowa występuje m.in. w piramidzie Sierpińskiego oraz kostce
Mengera.
- symetria obrotowa
(gwiaździsta) – przekształceniem jest na płaszczyźnie obrót
figury wokół zadanego punktu o kąt będący podwielokrotnością kąta
pełnego, a w przestrzeni wokół zadanej prostej (można
wykazać, że musi być to środek ciężkości i prosta przez niego
przechodząca).
- symetria z obrotem
(zwierciadlano-obrotowa) – na płaszczyźnie jest to złożenie symetrii
względem prostej z obrotem o dowolny kąt wokół zadanego punktu. W
przestrzeni jest złożeniem symetrii płaszczyznowej z obrotem wokół prostej
(symetria cylindryczna). [Niektóre pozycje książkowe podają, że w
przestrzeni oś obrotu musi być prostopadła do płaszczyzny symetrii.]
- symetria sferyczna –
przekształceniem jest dowolny obrót bryły wokół zadanego punktu. Własność
tę posiada m.in. kula.
- symetria środkowa – na płaszczyźnie
złożenie dwóch symetrii osiowych o prostopadłych osiach (lub obrót o kąt
180 stopni), w przestrzeni - trzech symetrii płaszczyznowych o wzajemnie
prostopadłych płaszczyznach symetrii.
- symetria parzysta –
złożenie parzystej liczby symetrii osiowych (na płaszczyźnie) lub
płaszczyznowych (w przestrzeni). Przykładem jest symetria środkowa
(złożenie dwóch prostopadłych osi symetrii).
- symetria nieparzysta
– złożenie nieparzystej liczby symetrii osiowych (na płaszczyźnie) lub
płaszczyznowych (w przestrzeni).
- symetria ukośna –
uogólnienie symetrii osiowej. Jeśli dane są dwie proste k i m
przecinające się pod kątem α, oraz dany jest odcinek AB, to
symetria ukośna względem prostej k, w kierunku prostej m,
polega na tym, że przez punkty A i B prowadzimy proste a
i b równoległe do prostej m, przecinające prostą k
odpowiednio w punktach K1 i K2, i znajdujemy na nich punkty A’
i B’ w taki sposób, że odległość od punktu A do K1
jest równa odległości od punktu K1 do A’ oraz analogicznie |BK2|
= |K2B’|.
Na przykład odbicie zwierciadlane kwadratu względem
jego osi
symetrii zamienia miejscami jego wierzchołki,
jednak kwadrat jako zbiór punktów pozostaje ten sam i dlatego jest uważany za
osiowosymetryczny. Jeśli jednak oznaczymy jego wierzchołki literami i w ten
sposób kwadrat po odbiciu będzie się różnił od kwadratu przed odbiciem, to taka
figura (ściślej: przyporzadkowanie, które wierzchołkom kwadratu przypisuje
litery) z punktu widzenia matematyki nie będzie już symetryczna.
W ogólnym ujęciu "symetryczność" może odnosić się także do
obiektów niegeometrycznych, jak np. równania,
czy macierze i
dotyczyć innych własności niż relacje usytuowania w przestrzeni. Przykłady:
liczby palindromiczne, niektóre kwadraty magiczne, trójkąt Pascala, bliźniacze
krzyżówki tautogramowe.
Zbliżonym do symetrii pojęciem jest "samopodobieństwo",
które zakłada istnienie przekształcenia części zbioru na cały zbiór.
Własność tę mają m.in. niektóre fraktale.